KültAlt

Cinema of Attractions Akımı

Cinema of Attractions Akımı ve Film Listesi

Makale 10dk okuma Liste 20 Film



Çıkış Noktası Fransa, UK, USA
En Aktif Yıllar 1894 – 1907

Giriş: Cinema of Attractions

Sinema ilk çıkış noktasında sadece hareketlerin kaydedilmesinden ibaretti. 19 yy. sonunda hareketin kaydedilmesi ve izleyicilere filmler vasıtasıyla gösterilmesi izleyicilerde önemli bir etki yarattı. Gösterilen filmler sanatsal kaygılardan daha çok teknik bir buluş olan kameranın kabiliyetlerini sergileme amacını barındırdı. Sinemanın ilk akımı olarak değerlendirilen Cinema of Attractions akımı ile sinemanın ana enstrümanı olan kamera ve filmin, hareketi kaydetmek dışında o hareketi manipüle edebilme yeteneği ortaya çıkacaktı.

Bahadır Mahmut

İlişkili Yazılar

Cinema of Attractions Nedir?

19.yy sonu ve 20.yy başlarında kameranın icadı ile kaydedilen görüntülerin seyirciye izletilmesi ilk eserlerde oldukça ilgi çekiciydi. İzleyici tarafından görüntüdeki hareket ve imge ilk defa bu dönemde tecrübe edildi. Bir trenin istasyona giriş sahnesi (Arrival of a Train at La Ciotat – 1895) veya kendinin ve çalışma arkadaşlarının fabrika çıkışındaki görüntüsünü filmde görmek izleyiciler için o güne kadar görsel olarak tecrübe edilen en yenilikçi deneyimdi. (Leaving the Factory – 1895).

Cinema of Attractions akımından önce çekilen filmlerdeki hareketleri izlemek bir süre sonra izleyiciler için yeterli olmamaya başladı. Filme alınan hareketlerin birçoğu gerçek hayatta da karşılaşılabilen hareketlerdi. Zamanla izleyiciler hareketin perdeye aktarılmış halinden daha fazla şey tecrübe etmek istemeye başladı. Yaygın olarak bulunan sirk, illüzyon ve benzeri gösteriler filmlerden çok daha ilgi çekici olabiliyordu. Sinema, izleyicisinin isteklerini karşılamak ve ilgiyi üzerinde tutabilmek için Cinema of Attractions’a evirilmeye başladı.

Attraction Teriminin Kökeni

“Attraction” kavramı Sergey Mihailoviç Eisenstein’ın tiyatroda yeni bir model ve analiz biçimi bulma çabasının sonucunda ortaya çıktı. Eisenstein’ın tiyatro analizleri kendisini tiyatro sanatının en küçük “izlenim birimini”ni bulmaya yönlendirdi.

Sergei Mikhailovich Eisenstein
Sergei Mikhailovich Eisenstein

Eisenstein analizi sırasında “atraksiyon” kavramına denk geldi. Attraction, agresif şekilde seyirciyi “duyumsal ya da psikolojik etkiye” maruz bırakan izlenim birimidir. Eisenstein’a göre tiyatro, bu tür Attractionların montajından oluşmalıdır. Eisenstein tarafından öne sürülen Attraction kavramı Tom Gunning’in dönem filmlerini nitelendirirken kullanması üzerine akımın betimleyicisi haline geldi.

Cinema of Attractions Akımının Kısa Tarihi

Arkaplan

Cinema of Attractions kapsamında değerlendirilebilecek eserleri veren sinemacılar genel olarak ya sinema ekipmanlarına sahiplerdi ya da bağlantıları sebebiyle bunlara erişim imkanları bulunuyordu. Lumière Brothers kamera ve film ekipmanları üretiyordu, ekipmanları ile ilgili bir çok patentleri vardı. Georges Méliès kısa zamanda kendi kamerasını satın almıştı. Thomas Edison Lumière Brothers’a benzer şekilde film ekipmanlarına ve patentlere sahipti.

Lumière’s Kinematopgraph Patent
Lumière’s Kinematopgraph Patent

Ekipman dışında oyuncu olarak da yüksek maliyetler söz konusu değildi. Bağımsız ve B filmlere benzer şekilde profesyonel oyuncular yerine tanıdıklara ve amatör oyunculara yer veriliyordu. Filmlerin süreleri kısa, aynı zamanda set çalışanı da yok denecek seviyedeydi. Tüm bu değişkenler ile kısa zamanda düşük maliyet ile çok fazla Cinema of Attractions filmi üretildi. Cinema of Attractions akımı filmleri sanatsal motivasyonun dışında sinemayı geniş kitlelere tanıtma ve dolayısıyla sinema ve sinema ekipmanı pazarını genişletme gibi amaçlar da taşıdı.

Başlangıç

Cinema of Attractions akımı sinemanın tiyatrodan veya edebiyattan etkilenmediği, öyküye, önemli oyunculara yer vermediği filmlerden oluştu. Bu akımdaki filmler genel olarak sadece bir kamera ve montaj masası ile tamamlandı. Filmlerin neredeyse birçoğu dönemine göre absürt ve deneysel nitelikteydi. Bu filmler mikro hikayeler barındırdı ve anlatım yöntemi olarak sadece hareket ve imgeyi kullanmayı tercih etti. Cinema of Attractions’ın başlangıç, ana ve bitiş dönemleri iç içe geçti. Her üç dönemde de farklı motivasyonlarda filmler çekildi.

Ana Dönem

Cinema of Attractions filmlerin içerikleri farklı kapsamlar altında sınıflandırılabilir.

Gerçek Hayatta Karşılaşılabilecek Görüntüler İçeren Filmler

Bu filmler birebir gerçek hayatta gerçekleşen olaylara yer verdi. Genel olarak sinema ile izleyicilerin ilk defa sinema ile karşılaşmaları sebebiyle ilgi çekiciydiler. Bu kapsam altında Arrival of a Train at La Ciotat (1895) ve Leaving the Factory (1895) en bilinen örneklerdir.

Leaving the Factory – 1895

Teşhircilik İçeren Filmler

Çoğu ilk dönem Cinema of Attractions filmi ilgi çekebilmenin en kolay yolunu hızlı şekilde buldu. Teşhircilik yapan bu filmler bazen bir öpüşme sahnesi The Kiss (1896), The Kiss in the Tunnel (1899) bazen ise bir banyo After The Ball (1897) veya kıyafet değiştirme sahnesi ile izleyicilerin dikkatini çekmeyi başardı. Bu filmler Eadweard Muybridge çalışmalarını hatırlatsa da Eadweard Muybridge’in A Woman Walking (1887) ve Movements (1872-1885) gibi çalışmalar fotoğraf serilerinden oluşuyordu.

Atlı adamın atlamasının fotoğrafik çalışması - Eadweard Muybridge
Atlı adamın atlamasının fotoğrafik çalışması – Eadweard Muybridge

Belgesel Niteliğindeki Filmler

Bazı filmler karşılaşılması güç olayları içerdi. Yerel danslarını sergileyen dansçıların gösterilerine Buffalo Dance (1894) bu filmlere örnek olarak gösterilebilir. Temel olarak bu kapsamda filmedilen şeyler döneminde sirklerde veya gösteri alanlarında sergilenebilecek hatta sergilenen gösterilerdi.

Canlandırma Filmler

Bu filmler izleyicinin ilgisini çekebilmek için tarihsel olaylara yer verdi. Örneğin yüzyıllar önce kellesi uçurulan Kraliçe Mary infazı efektler ile The Execution of Mary, Queen of Scots (1895) filminde kendine yer buldu.

Efektler Üzerine Kurulan Filmler

Bu filmlerde zaman kavramından bağımsız şekilde gerçekte olabilecek olaylar veya olması imkansız olaylara verildi. Bazen bir trafik kazası, An Extraordinary Cab Accident (1903) film edilirken bazen insan kafasının vücudundan ayrılması film ediliyordu, The Four Troublesome Heads (1898). Bu filmlerde yer verilen efektler bir bütünün parçası olmak yerine bütünün tamamını temsil etti. Kısacası filmde sadece efekt vardı. Efektlerin sunum yöntemleri bazen illüzyon gösterilerini sunumuna benzerlik gösteriyordu. Özellikle illüzyonist olan Georges Méliès’ın filmleri, efekt, illüzyon, sinema ile bunların yaratılma ve sergilenme şekillerinin tamamen harmanlandığı filmlerdi.

Cinema of Attractions Akımının Sonu

Cinema of Attractions varlığına 1895 – 1906 yılları arasında devam etti. Yaklaşık 10 yıllık süre içerisinde kameranın ve sinemanın geniş kitleler tarafından tanınmasını sağladı. Çok kısa bir süre içerisinde kamera sadece teknik bir aygıt olmaktan çıkıp aynı zamanda sinemanın da enstrüman haline geldi. 1906 yılına gelindiğinde Cinema of Attractions etkisini halen sürdürmesine rağmen bu yıldan itibaren ortaya çıkmaya başlayan öykü içerikli Film d’art yapımları, Cinema of Attractions’ı genel olarak ikinci plana attı.

6000 koltuklu Gaumont Palace Paris -  Döneminin en büyük sinemalarından biri
6000 koltuklu Gaumont Palace Paris – Döneminin en büyük sinemalarından biri

Film d’art, Cinema of Attractions ile geniş kitlelere ulaşmayı başaran sinemayı tiyatro eserleri ile besleyerek sanatsal bir değere taşıyan ilk akım olacaktı.

Cinema of Attractions Akımının Karakteristikleri

Filmler tek sahneden hatta genellikle tek plandan ibaretti. Süre olarak çok kısa olmaları sebebiyle akılda kalıcı olmak için filmin sonlarında şok edici bir duygu yaşatmaları gerekiyordu. Bu gereklilik, climaxe benzer şekilde film içerisinde gösterilen etkileyici içeriğin en sonda ya daha etkileyici hale gelmesi veya daha çok adette etkileyici aksiyonun yapılması ile gerçekleşiyordu. Filmlerde öykü yoktu veya bazılarında sadece micro öyküler vardı. Tarihi önemli bir olay sergilenmiyorsa karakter ismi, ünlü oyuncular, geniş bir set ekibi yoktu. Filmlerin genel olarak motivasyonu bir şeyler anlatmak üzerine değil bir şeyleri göstermek üzerineydi. Film isimlerinin film içeriğini tamamen betimliyordu. Filmlerin genel olarak hikaye içermemesi ve çok kısa süreli olmaları buna olanak sağladı. Film isimlerin içeriği anlatması, hem filmin tanınması, anlaşılması hem de akılda kalıcı olmasına katkı sağladı. Montaj genel olarak efekt oluşturmak için kullanıldı.

Cinema of Attractions Akımının Etkileşimleri

Cinema of Attractions’ın Sinema ve Günümüze Etkileri

Cinema of Attractions filmleri sinemanın temelinde yer alan gösterme motivasyonunu en saf şekliyle temsil etti. Bu durum sonrasında çekilecek tüm filmler için sinemanın ana motivasyonunun benimsenmesi için önemli bir referans noktası yarattı. Sinemanın var olma sebeplerinden birisi izleyicinin gördüğüne inanma motivasyonu ilk olarak Cinema of Attractions akımı ile ortaya çıktı.

İzleyiciler filmin adında yer alan içeriğe kısacası beklentilerine perde üzerine düşen görüntü ile kavuşuyordu. Aslında gerçekleşmediğini bildikleri şeyi gerçekleşmiş gibi kabul ediyorlardı. Cinema of Attractions akımı ile başlayan kabullenme ve inanma üzerine film üreticileri ile izleyicisi arasındadaki mutabakat zamanla sinemanın en önemli gücü haline dönüştü.

Sinemada Öne Çıkan Örnekler

Cinema of Attractions akımına benzer şekilde yeni çıkan sinema teknolojileri kabiliyetlerini gösterebilmek için hareketi kullandı. Bazı filmler teknik gelişmenin sonucunu Cinema of Attractions filmlerine benzer şekilde her şeyin önüne geçirerek uzun süreler kadraja taşıdılar. Bunun en yakın ve bilinen örneklerinden bir tanesi CGI teknolojisiydi. CGI teknolojisinin yaygınlaşması ile çekilen bazı filmlerde CGI içeren sahneler filmdeki en önemli sahnelerdi. Bazen ise CGI içeren sahneler gereğinden çok daha uzun süreler kadrajda kendine yer buldu. Bu filmler için CGI bir anlatım aracı olmaktan çıkıp gösterilmesi gereken bir araca dönüştü.

The Scorpion King – CGI

Bu durum sadece CGI teknolojisinde yaşanmadı sinemaya gelen her yeni teknoloji döneminin filmleri tarafından filminde ön plana çıkması için kullanıldı. Sesli filme geçiş, makyaj tekniklerinin gelişimi, 8mm kameralar, steadycam, IMAX ve diğer birçok gelişme bazı filmleri bu tarz gelişmelerin sunum platformuna dönüştürdü. Yeni teknolojilerin filmin temeline oturması filmin çekilmesini sağlaması ve filmin devamlılığının teminatı haline geldiği iki seri bu açıdan oldukça önemlidir. Matrix ve The Lord of the Rings serileri.

Bu iki seri özel efektleri sayesinde Cinema of Attractions’a benzer şekilde kitleleri sinemaya çekti. Milenyumun başlangıcında gerçek anlamda Cinema of Attractions’ın neredeyse aynen tekrarlanacağı başka bir gelişme daha olacaktı.

Cinema of Attractions ve Youtube

Youtube’un 2005 yılında açılması ve aynı zamanda kameralı mobil telefon pazarının çok hızlı şekilde genişlemesi sonrasında yaşananlar ile Cinema of Attractions döneminde yaşananlar arasında kuvvetli bağlar vardı.

Youtube’un yaygınlaşmasında ve sonrasında kabul görmesinde en önemli etken genç, bağımsız bir yaratıcı kitlesine sahip olmasıydı. Bu kitle üzerinde herhangi bir sanatsal yük ve tecrübe olmadan sadece Youtube mediumunun kendine sunduğu imkanları kullanarak üretmeye başladı. Youtube’da üreticiler için görünür olmanın yolu Google gibi arama motorları veya sosyal medya sitelerine benzerdir. Daha fazla dikkat çekebilmek için algoritmalara uygun şekilde fazla üretmek ve fazla izlenmek gerekir. Herhangi bir birikim olmadan Youtube’a giren bir çok üretici görünür olabilmek için Cinema of Attractions akımına benzer ilgi çekici içerikler üretti.

Brain Freeze Challenge - DudesonsVLOG
Brain Freeze Challenge – DudesonsVLOG

Youtube’da yüzyıl sonra Cinema of Attractions’a benzer şekilde yaşananlar şu şekilde sıralanabilir:

  • İçerik üreticilerinin asıl amacı izleyicinin ilgisini çekmekti. İçerikler öykünden yoksundu veya mini öykülere yer veriliyordu.
  • Videoların sonlarında doruk noktasına (climax) yer veriliyordu.
  • İçerikler yukarıdaki maddelerin bir sonucu olarak kısaydı.
  • Üretmenin önünde herhangi bir ölçüt veya otorite engeli yoktu.

Youtube Cinema of Attractions’ın 21.yy’ın başına yansımasında öncü olsa da tek değildi. Video oyunları, video oyunlarının oynanış videoları, canlı oyun izleme gibi kavramlarda Cinema of Attractions’ın motivasyonu ile aynı noktadan beslendi.

Sinemanın Alt Türleri

Sinemanın alt türlerinde çekilen filmlerin, ortada geniş bir pazar olmaması sebebiyle izleyiciye oldukça güçtür. Bilinirlik engelini aşmak için sansasyon yaratmak ve ilgi çekmek en basit çözümlerden biri olarak ortaya çıkar. Genellikle filmlerde ilgi çekmek için cinsellik, şiddet ölüm sahneleri ve çok farklı rahatsız edici içeriklere izleyicinin ilgisini çekebilmek için yer verilir. Benzer motivasyon ile Cinema of Attractions akımında sıklıkla karşılaşılır.

İstisnalar

1895 yılından itibaren başlayıp 20. yy’ın ilk 10 yılına kadar devam eden Cinema of Attractions akımı içerisinde bir çok istisna da yaşandı. Her ne kadar dönem filmleri genel olarak öykünden yoksun olsalarda Personal (1904) ve A Trip to the Moon (1902) gibi filmler istisna oluşturmaktadır.

Persona (1904) filminde Fransız bir asilzade, gazeteye verdiği ilan ile kendini tanıtır ve isteyen genç bayanlarla General Grant National Memorial’da buluşmak istediğini iletir. İlana rağbet beklediğinden fazla olur. Kadınlar asilzadeyi kovalamaya başlar. Kadınlarla asilzade arasında sinemanın ilk kovalamaca sahnelerinden biri yaşanır. Bu film Cinema of Attractions akımının başlarında çekilmesine rağmen olay örgüsüne sahip filmlerden bir tanesidir.

A Trip to the Moon - 1942
A Trip to the Moon – 1942

A Trip to the Moon (1902) filminde ise Prof. Barbenfouillis liderliğinde bir astronom ekibi Ay’a gitmek üzere plan ve çalışmalar yaparlar. Sonuçta dev bir toptan atılan mermi şeklindeki uzay gemileri ile Aya ulaşırlar. Ancak burada Ay’lılar tarafından kaçırılıp Ay Kralının sarayına götürülürler.

Diğer birçok istisna gibi bu filmde de Cinema of Attractions akımının ötesinde sahne-plan yapısı, öykü yapısı, mekan değişiklikleri, vb. bir çok dönemine göre kompleks sinema öğesi bulunmaktadır.

Cinema of Attractions Film Listesi

Sıralama (listeleme, gösterim, IMDb puanı)

En İyi Cinema of Attractions Yönetmenleri

  • Georges Méliès
  • Louis Lumière
  • Auguste Lumière
  • George Albert Smith
  • Thomas Edison

En İyi Cinema of Attractions Filmleri

  • Arrival of a Train at La Ciotat (1895)
  • Exiting the Factory (1895)
  • The Kiss (1896)
  • L’homme orchestre (1900)
  • A Trip to the Moon (1902)

Referanslar ve İleri Okuma

  • europeana pro
  • europeana
  • SCAN
  • CINEPHILE
  • Strauven, Wanda “The Cinema of Attractions Reloaded“ Gunning, Tom. “The Cinema of Attraction: Early Film, Its Spectator and the Avant-Garde.” Early Cinema: Space, Frame, Narrative. Ed. Thomas Elsaesser and Adam Barker. London: BFI, 1989.

İlişkili Yazılar
Paylaş

Üye Yorum ve Film Önerileri

KültAlt topluluğuna katılarak yazıyı yorumlayabilir, yazar ve diğer okuyuculara ulaşması için film önerilerini bırakabilirsin.

0 Yorum
Satır içi geri bildirimler
Tüm yorumları gör
0 Yorum
Satır içi geri bildirimler
Tüm yorumları gör