Film listesi animasyon tarihinde olduğu kadar sinema tarihinde de önem arz eden kült halline gelmiş yetişkinlere hitap eden filmlerden oluşur. Bir yöntem olarak animasyon yöntemi ile ortaya çıkan bu filmler korku, gerilim, erotik, bilimkurgu vb. bir çok tür altında kategorize edilebilir.
“Animasyon” kelimesi Latince “animātiōn” kelimesinden ve “animātiō” kökünden gelir, “hayatın bahşedilmesi” anlamına gelir. İngilizce kelimenin ilk anlamı “canlılık”tır ve “hareketli görüntü ortamı” anlamından çok daha uzun süredir kullanılmaktadır.
Animasyon tarihi, özetlenmesi bu liste yazısında mümkün olmayacak kadar geniştir ve çok fazla kritik dönüm noktası ile farklı teknik barındırır. Aynı zamanda bölgesel ve dönemsel olarak çok farklı şekilde gelişmiştir. Örneğin sinema tarihinin özetlemek gerektiğinde Hollywood referansı ile ülke sinemaları konumlandırılabilir anlatılabilir. Animasyon bu perspektiften bakıldığında çok kutupludur. Amerika, Uzak Doğu ve Avrupa birbirinden çok farklı şekilde animasyonu yorumlamıştır. Animasyon filmlerin çeşitliliğinin arkasındaki bir başka etmen ise teknolojidir. Yeni teknolojiler animasyonun anlatım şeklini ve kabiliyetlerini sürekli olarak değiştirmiştir.
Animasyon filmleri daha yakından tanıyabilmek için animasyon filmleri üzerindeki çelişki ve tartışmalara odaklanmak faydalı olabilir. Öncelikle çoğu sinemasever tarafından animasyon sinemaya ait olarak konumlandırılamaz. Bu bazıları için animasyonun küçümsenmesinden veya arkasındaki dev külliyata hakim olma zahmetinden dolayı göz ardı edilmesinden kaynaklansa da bazıları için animasyonun gerçekten çok farklı bir teknik, tarih ve literatüre sahip olması sebebiyle sinema içerisinde konumlandırılmasın mümkün değildir.
Animasyonu sinemaya dahil edenler için farklı bir teknik, tarih ve literatüre sahip olması animasyonun film türü olup olmadığı konusundaki tartışmalardaki en geçerli argümanlardan birisidir. Film türleri filmin öyküsünün dayandığı temel durum (örneğin: aksiyon, savaş) veya duygu (örneğin: korku, gerilim, romantik) ile ortaya çıkmıştır. Animasyon filmler kategorize edilirken bir tür olarak kullanılsa da aslında bir film türü değil, birçok tekniği içerisinde barındıran bir yöntemdir (film çekim -oluşturma- yöntemi).
Animasyon konusundaki en büyük yanılgılardan bir tanesi de çizgi filmler sebebiyle animasyonun çocuklara daha fazla ait olduğu ile ilgilidir. Animasyonların ekonomik pazar payının ve üretiminin çoğu yetişkinler için yapılır -yetişkin içerikler hariç-. Çocuklar için yapıldığı düşünülen çizgi filmlerin ise bilinçaltı mesajlarının yetişkinlerin domine ettiği ekonomik ve sosyal alanlarındaki etkileri yapılan birçok akademik araştırma ile kanıtlanmıştır.
Metropolis, 1949 yılında yayınlanan aynı adlı mangadan uyarlanan bir anime filmidir. Film, bir yapay zeka ve robotlarla dolu bir gelecekte geçer. Bir aile tarafından yetiştirilen ve insana benzeyen bir robot olan Tima, insanların ve robotların arasındaki gerginliği artırırken, karanlık güçler tarafından kullanılmaya çalışılır. Tima’nın özgürlüğü ve hayatta kalma mücadelesi, insanlar ve robotlar arasındaki savaşın tetikleyicisi olur. Film, yüksek teknolojinin getirdiği sorunları, sınıf farklılıklarını ve insan-doğa ilişkisini ele alırken, aynı zamanda görsel açıdan da etkileyici bir deneyim sunar.
“The Nightmare Before Christmas”, Halloween Town adlı bir yerde yaşayan Jack Skellington adlı iskeletin hikayesini anlatan bir Amerikan stop-motion animasyon filmidir. Jack, Halloween’in kralıdır ve hayatından sıkılmıştır. Bir gün, tesadüfen Noel kasabasına gider ve bu kasabayı keşfeder. Noel’in büyüsüne kapılan Jack, kendine bir Noel yapmak için çalışmalara başlar. Ancak, işler planladığı gibi gitmez ve her şey altüst olur. Film, Tim Burton’un karakteristik stilini taşıyan karanlık ve fantastik bir dünyada geçer.
Wolf Children, bir kadının kurt adam bir erkek ile evlenmesi sonucu dünyaya gelen iki çocuğun hayatını anlatan bir anime filmidir. Hana adlı genç bir kadın, bir gün bir kurt adam ile tanışır ve onunla evlenir. Çiftin bir kız ve bir erkek çocukları olur ve Hana, çocuklarının kurt adam güçlerini kontrol etmelerine yardımcı olur. Ancak, kocası ölünce, Hana, çocuklarını tek başına büyütmek zorunda kalır ve onları insan toplumunda normal bir hayat sürdürmeleri için çaba sarf eder. Film, aile bağları, hayatta kalma mücadelesi, doğa ve insan-doğa ilişkisi gibi temaları ele alırken, karakterlerin duygusal gelişimine de odaklanır.
Tower, 1966 yılında Austin, Teksas’ta gerçekleşen bir okul çatışması sırasında yaşananları anlatan bir belgesel drama filmidir. Film, öğrencilerin ve öğretmenlerin açık hedef haline gelen bir kuledeki keskin nişancı tarafından saldırıya uğradığı olayları yeniden yaratır. Film, olayların hayatta kalanları ve kurtulanları tarafından anlatılan gerçek hikayelere dayanmaktadır. Film, olayların anlatımında animasyon, canlı aksiyon ve arşiv görüntülerini birleştirerek, izleyiciye derin bir anlam ve etki bırakmaktadır.
“Waltz with Bashir”, İsrail-Fransa ortak yapımı bir belgesel-animasyon filmidir. Film, yönetmen Ari Folman’ın, 1982 Lübnan Savaşı sırasında yaşadıklarını hatırlayamaması üzerine, savaş sırasında yaşadıklarını hatırlamak için yaptığı bir yolculuğu anlatıyor. Yönetmen, eski savaş arkadaşlarıyla röportajlar yapıp hatıralarını canlandıran animasyonlar kullanarak bu yolculuğu beyaz perdeye aktarıyor. Film, savaşın insanlara ve toplumlara verdiği psikolojik hasarları ve savaş sonrası travmaları ele alırken, animasyonun belgesel anlatımla birleşmesiyle dikkat çekici bir tarz yaratıyor.
The Tale of The Princess Kaguya, Japonya’da geçen eski bir halk masalından uyarlanan bir anime filmidir. Film, bir bambu kesesi içinde bulunan ve ardından büyüyen küçük bir kızın hikayesini anlatır. Kız, doğal güzelliğiyle tüm topluluğun dikkatini çeker ve babası tarafından bir prenses olarak yetiştirilir. Ancak, kızın gerçek kimliği ve geçmişi keşfedildiğinde, hayatı tamamen değişir. Film, doğa, insan-doğa ilişkisi, kadın kimliği ve aidiyet gibi konuları ele alırken, Japon mitolojisine ve sanatına da atıfta bulunur.
Sylvain Chomet’un yönetmenliğini yaptığı “The Triplets of Belleville”, yaşlı bir kadın olan Madame Souza’nın torunu Champion’u bulmak için verdiği macerayı konu alıyor. Champion, Fransa’nın Belleville semtinde yarışçı olarak yetiştirilir, fakat bir grup mafya tarafından kaçırılır. Madame Souza ve köpeği Bruno, Champion’ı bulmak için yola koyulurlar ve burada üç yaşlı müzisyen kadın olan Triplet kardeşlerle tanışırlar. Birlikte eşsiz bir maceraya atılan karakterler, müzik ve animasyonun buluştuğu bir dünyada başlarına gelen olaylarla mücadele ederler.
The Plague Dogs, iki köpeğin, Snitter ve Rowf’un, bilimsel araştırmalar için kullanılmak üzere bir laboratuvardan kaçmasını ve zorlu hayatta kalma mücadelelerini anlatan bir animasyon filmidir. Köpekler, insanlar tarafından vahşice avlandıkları bir İngiliz kırsalında hayatta kalmaya çalışırlar. İkili, insanların onları nasıl gördüğü hakkında zorlu düşüncelere dalarken, acımasız bir avcı tarafından takip edilirler. Film, köpeklerin hayatta kalma mücadelesini izleyicilere yansıtırken, hayvanların insana olan bağımlılığını ve vahşice kullanılmasının sonuçlarını ele alır.
“The Last Unicorn”, Amerikan yapımı bir animasyon filmidir. Film, son bir tek boynuzlu atın dünyadaki varlığını sürdürmek için tehlikeli bir yolculuğa çıkmasını konu alır. Tek boynuzlu at, insanlar tarafından efsanevi bir yaratık olarak kabul edilirken, aslında gerçek bir varlık olduğunu keşfeder. Kendisi gibi son kalan bir başka tek boynuzlu atı bulmak için yola çıkan at, bu yolculukta bir grup renkli karakterle karşılaşır. Film, Peter S. Beagle’in aynı adlı romanından uyarlanmıştır ve fantastik öğelerle doludur.
The Disappearance of Haruhi Suzumiya, Haruhi Suzumiya adlı bir lise öğrencisinin ortadan kaybolmasını ve arkadaşlarının onu arama çabalarını konu alan bir anime filmidir. Kyon adlı bir öğrenci, bir gün okula gittiğinde, Haruhi’nin ortadan kaybolduğunu ve kimse onu hatırlamadığını fark eder. Kyon, Haruhi’nin geri dönmesi için çabalar ve onun neden kaybolduğunu ve kim olduğunu öğrenmek için araştırmalar yapar. Bu araştırmalar Kyon’un gerçeği keşfetmesine yardımcı olur ve Haruhi’nin yok olması ile ilgili büyük bir sırrı ortaya çıkarır. Film, arkadaşlık, zaman, gerçeklik ve hayal gücü gibi temaları ele alırken, aynı zamanda karakterlerin gelişimine odaklanır ve önceki anime serisinin hikayesini de tamamlar.
The Girl Who Leapt Through Time, lise öğrencisi Makoto Konno’nun, zaman yolculuğu yapabilme gücüne sahip olduğunu keşfetmesi üzerine gelişen olayları anlatan bir anime filmidir. Makoto, zaman yolculuğu yaparak, geçmişi değiştirerek, geleceği etkileyebilir. Ancak, zamanla oynama sonucunda bazı beklenmedik sonuçlarla karşılaşır. Film, arkadaşlık, gençlik ve gelecek kaygıları gibi temaları ele alırken, zamanın değerini ve hayatın önemini vurgular.
“The Fabulous Baron Munchausen” (1962), Karel Zeman tarafından yönetilen ve ünlü Alman masalı karakteri Baron Munchausen’in fantastik maceralarını anlatan bir Çekoslovak yapımı film. Film, Baron Munchausen’in uçan gemisiyle farklı dünyalara yolculuk etmesini, devasa deniz canavarlarıyla savaşmasını ve inanılmaz yolculuklar yapmasını konu alır. Film, stop-motion animasyon ve gerçek oyuncuların bir araya getirilmesiyle yapılmıştır ve müzikleri de dikkat çekicidir. Film, hem çocuklar hem de yetişkinler için eğlenceli bir seyirlik sunar ve Zeman’ın yaratıcı sinematik teknikleri ile fantastik bir dünyaya kapı aralar.
“The Adventures of Prince Achmed”, Almanya yapımı, animasyon tarihinin ilk uzun metrajlı filmlerinden biridir. Film, Orta Doğu’da geçen fantastik bir masalı anlatır. Genç prens Achmed, uçan atıyla birlikte sihirli bir dünyaya girer ve cadılar, peri kızları ve devlerle karşılaşır. Achmed, aşk ve macera dolu bir yolculuğa çıkar ve sıra dışı dostlar edinir. Film, tamamen elle yapımış gölge oyunu animasyon tekniği kullanılarak yapılmıştır ve tek tek kesilmiş kağıt figürleri kullanılarak oluşturulmuştur. Film, hem görsel hem de anlatısal açıdan öncü bir çalışma olarak kabul edilir ve animasyon tarihinin en önemli eserlerinden biridir.
“South Park: Bigger, Longer & Uncut”, aynı adlı televizyon dizisine dayanan bir Amerikan müzikal animasyon filmidir. Film, South Park kasabasındaki dört çocuk, Stan, Kyle, Cartman ve Kenny’nin, yetişkinlerin yetişkin olmayanlar üzerindeki sıkı kontrolüne karşı verdikleri mücadeleyi anlatır. Çocuklar, yetişkinlerin filmlerde ve televizyon programlarında cinsel içerikli sözlerin yasaklanması için başlattığı bir kampanyaya karşı isyan ederler. Ancak, bu mücadele onları beklenmedik bir şekilde kötü bir olayın içine sürükler. Film, politik doğruculuğun yükselişi ve Amerikan toplumundaki özgürlüklerle ilgili tartışmaları ele alırken, bir yandan da South Park’ın alışılmadık ve absürd dünyasında yer alan karakterlerin maceralarını mizahi bir dille anlatır.
Summer Wars, Kenji Koiso adlı bir lise öğrencisinin, internet üzerinden girdiği bir sanal gerçeklik oyununda yaşanan olayları anlatan bir anime filmidir. Kenji, bir yaz tatilinde, sınıf arkadaşı Natsuki Shinohara tarafından bir aile toplantısına davet edilir ve orada aile üyelerinin çevrimiçi bir dünyada yaşanan bir krizi çözmeye çalıştıklarını öğrenir. Kenji, aileye yardım ederken, büyük bir siber saldırının ortasında kalır ve kendini hem sanal hem de gerçek dünyada bir maceranın içinde bulur. Film, aile bağları, teknolojinin gücü ve tehlikeleri, sanal gerçeklik ve insan-doğa ilişkisini ele alırken, görsel açıdan da etkileyici bir deneyim sunar.
“Spirited Away” (Ruhların Kaçışı), ünlü Japon animasyon stüdyosu Studio Ghibli tarafından yapılan bir fantastik animasyon filmidir. Film, 10 yaşındaki Chihiro’nun, ailesiyle birlikte bir yer değiştirme sırasında yanlışlıkla girdiği gizemli bir dünyada geçen maceralarını anlatıyor. Chihiro, burada cadılar, tanrılar ve ruhlarla karşılaşır ve onların dünyasında hayatta kalmaya çalışır. Film, doğayı koruma, kültürel değerleri kaybetmemek ve cesaret gibi temaları işler ve dünya çapında büyük bir hayran kitlesi edinmiştir.
“Sin City” (2005), Frank Miller’in aynı adlı grafik romanından uyarlanmış olan bir neo-noir aksiyon filmidir. Film, üç farklı hikayeden oluşur ve çizgi romanvari siyah-beyaz görsellerle, film noir atmosferiyle ve şiddetli sahnelerle doludur. Hikayeler, ahlaki çöküntü, intikam, suç ve adalet gibi konulara odaklanır ve aynı karanlık ve tehlikeli kasabada geçer. Başrollerde, Bruce Willis, Mickey Rourke, Clive Owen ve Jessica Alba gibi ünlü oyuncular yer alır. Film, yaratıcı görsel tarzı, sıra dışı karakterleri ve anlatı yapısıyla dikkat çeker.
“Persepolis”, Marjane Satrapi’nin aynı adlı grafik romanından uyarlanan animasyon bir filmdir. Film, İran Devrimi’nin öncesi ve sonrasında büyüyen genç Marjane’nin hayatını ve ülkesindeki değişen politik durumu konu almaktadır. Marjane, Batı kültürüne olan ilgisini ve ailesinin desteğini kaybetmeden ülkesindeki yıkımı ve baskıyı yaşarken, kendi kimliğini de keşfetmeye çalışır. Filmin siyah-beyaz animasyon tarzı ve Marjane’nin gözünden anlatımı, bir çocuğun savaş ve baskı gibi zorlu olaylarla başa çıkma hikayesini dokunaklı bir şekilde anlatmaktadır.
Paprika, bir cihaz aracılığıyla insanların rüyalarına girerek terapi yapabilen Paprika adlı karakterin hikayesini anlatıyor. Ancak, bu cihaz kötü niyetli kişiler tarafından çalınarak, gerçek dünya ile rüya dünyasını birbirine karıştıran bir kaos yaratıyor. Paprika ve meslektaşları, dünyayı kurtarmak için bu kaosun kaynağını bulmak zorundadır. Film, büyüleyici görsel efektleri ve derin anlatımıyla öne çıkıyor.
“It’s Such a Beautiful Day”, Amerikalı animasyoncu Don Hertzfeldt tarafından yapılmış bir animasyon filmidir. Film, aklındaki karmaşık düşüncelerle mücadele eden bir adamın hikayesini anlatır. Bill isimli karakterin hafızası bozulmuş ve gerçeklikle düşlerini ayırt edememeye başlamıştır. Film, Bill’in bu zorlu yolculuğunu, karanlık espriler ve kara mizahla işlerken, aynı zamanda insan psikolojisi ve varoluşsal sorulara da değinir. Film, sıra dışı animasyon tekniği ve güçlü anlatımı ile dikkat çeker ve birçok ödül kazanmıştır.
“Grave of the Fireflies” (Ateşböceklerinin Mezarı), Japonya’da II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan gerçek bir hikayeden esinlenerek yapılmış bir animasyon filmidir. Film, savaşın siviller üzerindeki etkilerini, özellikle de iki kardeş olan Seita ve Setsuko’nun savaşın yıkımı altında hayatta kalma mücadelelerini anlatır. Seita, küçük kardeşi Setsuko’ya bakmak için elinden geleni yapar ve onunla birlikte savaşın acımasızlığına karşı mücadele eder. Ancak, açlık ve hastalık gibi zorluklarla karşılaşan kardeşler, hayatta kalmak için yaptıkları fedakarlıkların bedelini ağır bir şekilde öderler. Film, savaşın insanlara verdiği zararları ve savaş sonrası travmaları anlatırken, insanlık ve dayanışma gibi temaları da işler.
René Laloux’un yönettiği 1987 yapımı “Gandahar”, bilim kurgu ve fantastik unsurlar içeren bir animasyon filmidir. Film, bilinmeyen bir güç tarafından yok edilen Gandahar’ın prensesi Airelle’in, Gandahar’ı ve halkını kurtarmak için yolculuğunu konu alıyor. Airelle, uzak gelecekte yaşayan bir uygarlıkta yaşamaktadır. Kısa bir süre önce, kendisine doğru ilerleyen bir güç tarafından saldırıya uğrayan Gandahar, tamamen yok olmanın eşiğindedir. Airelle, tarihi bir gezegeni keşfetmek için yolculuğa çıkar ve burada geleceğini kurtarmak için savaşmak zorunda kalır.
1995 yapımı Ghost in the Shell, bir bilimkurgu filmi ve aynı adlı manga serisinin uyarlamasıdır. Film, 2029 yılında, insan beynine bağlanan yapay bir bedene sahip olan özel bir polis timi olan Bölüm 9’u takip ediyor. Bölüm 9, bir hacker’ın kendi bedenine yönelik bir saldırı düzenlemesi sonucu bir dizi siber suçun ardındaki sırları açığa çıkarmaya çalışır. Film, yapay zeka, insan doğası ve varoluşsal konulara odaklanırken, aksiyon dolu bir polisiye hikayesi sunar.
“Bambi”, Walt Disney tarafından yapılmış bir animasyon klasiklerinden biridir. Film, ormanda yaşayan bir geyik olan Bambi’nin hayat hikayesini anlatır. Bambi, doğduğu andan itibaren ormanın güzellikleriyle ve tehlikeleriyle tanışır. Annesiyle birlikte yaşarken, arkadaşlarıyla oyunlar oynar ve büyümeye başlar. Ancak, avcıların ormana girmesiyle hayatları değişir. Bambi, annesiyle birlikte avcılardan kaçarken, birçok zorlukla karşılaşır. Film, doğanın güzelliğini ve doğanın döngüsünü anlatırken, aynı zamanda hayatta kalma mücadelesi ve hayatta kalmak için yapılması gereken fedakarlıklar gibi konulara da değinir.
“Batman: Mask of the Phantasm”, Batman’in Gotham şehrindeki suçlularla mücadelesini anlatan bir Amerikan animasyon filmidir. Filmde, Batman’in yeni bir düşmanı ortaya çıkar. Bu yeni düşmanın adı “Phantasm”dır ve eski bir aşkın intikamını almaya çalışmaktadır. Bu esnada, Bruce Wayne’in de geçmişine dair bazı sırlar açığa çıkar. Batman, Phantasm’ın peşine düşerken, hem kendi hayatı hem de Gotham şehrinin kaderi için mücadele eder. Film, Gotham şehrinin karanlık atmosferi ve Batman’in gölgesi altında yaşanan suç dünyasıyla dolu bir dünyada geçer. Aynı zamanda, aşk, intikam ve fedakarlık gibi temaları da ele alır.
“Anomalisa” 2015 Amerikan stop-motion animasyon filmi, Charlie Kaufman tarafından yazılmış ve yönetilmiştir. Film, “Anomalisa” adlı bir kitap turuna çıkan, diğer insanlarla olan bağlantısını yitirmiş bir müşteri hizmetleri yöneticisi olan Michael Stone’un hikayesini anlatıyor. Bir gece, bir konferans için Cincinnati’ye seyahat eder ve orada Lisa adında bir kadınla tanışır, kendisine yeni bir umut ve insan bağlantısı sunar.
Boşlukta gül şeklinde yer alan sürrealistik bir yapı, kendisini koku bombasına dönüştüren bir araştırma görevlisi ve yaşamı amacını mekanikleşerek yitirmiş toplumdan oluşan koca bir şehir.
Fritz; radikal politikler, uyuşturucu, din, sınıf bunalımları içerisinde kaybolmuştur. Tüm sıkıntılarının çözümü daha fazla seks, şiddet ve orgyden geçer.
Kaneda kaçırılan ve devletin gizli projesine dahil edilen arkadaşı Tetsuo’nun peşine düşmüştür. Bu takip ile Kaneda; politikacılar, bilim adamları, aktivistler ve askeriye ile birlikte Tokyo Olimpiyat stadında gerçekleşecek olan son mücadelenin parçası olacak, gizli proje Akira’nın sırlarını öğrenecektir.
