Linç, idam, intihar, katledilen insan ve hayvanlar, kopan, ezilen uzuv ve kafalar. Bunlar cinsel istismar, can çekişirken yenilen hayvanlar, ameliyat, trafik kazası, otopsi ile kült ritüellerde vücudun maruz kaldıklarını kabul edilebilir kılan görüntüler.

Mondo veya Shockumentary olarak adlandırılan filmlerin amaçları da diğer filmler ile aynıdır, ilgi çekmek ve bunun sonucu olarak izlenmek. Mondo (Shockumentary) filmlerde ilgi çekmek için ortak yöntem insanları şoke etmek, iğrendirmek ve korkutmaktan geçer.

Sinemada ilgi çekme amacının diğer motivasyonların önüne geçerek merkeze taşınması, klasik sinema anlayışından uzaklaşılarak ilgi çekmenin sadece bir amaç olmaktan ziyade monolitik bir yapıya dönüşerek esas amaç ve amaca ulaşmak için esas araç haline gelmesi istismar tabanlı Pseudo-Documentary’ler ile belirginleşir.

Pseudo-Documentary gerçek olmayan olay ve/veya karakterler üzerine yapılan ilgi çekici olma amacındaki belgesellerdir(!). Pseudo-Documentary’lerde ilgi çekme eylemi o kadar ön plana çıkar ki zaman içerisinde izleyicinin bu duruma alışkanlık kazanmasıyla, şaşırma unsuru kaybolmaya başlar. Şaşırma unsurunun geri kazanılması için tavrın sürekli serleştirilerek sürdürülebilir hale gelmesi gerekir.

Sertleşme gereksinimi için başka alt türler devreye girer. Pseudo-Documentary’ler, Amerika’da devlet eliyle halkı; LSD, sigara, seks, trafik ve diğer bir çok konuda korkutarak eğitmek amacıyla çekilen ve daha sonradan Classroom Scare Films olarak adlandırılacak filmler ile harmanlanarak Mondo kavramının sınırlarını oluşturur.

Classroom Scare Film’lerden bazıları içeriğinde yer alan gerçek görüntüler sebebiyle doğrudan Mondo’nun erken dönemdeki zirveleri olarak gösterilebilir. Örneğin trafik eğitimleri üzerine çekilmiş videolarda ceset görüntülerine fazlalıkla rastlanır. Aynı şekilde uyuşturucu bağımlılığı ile ilgili videolarda uyuşturucu krizi halleri fazlalıkla izleyiciye ulaştırılır.

Mondo filmlerin isim babası 1962 yapımı Paolo Cavara, Gualtiero Jacopetti ve Franco Prosperi yönetmenliğindeki Mondo Cane’dir. Mondo Cane (Bir Köpeğin Dünyası), geçmişi 20. yüzyılın ilk yarısına uzanan ve genellikle kabile/yamyam yaşantısı ile ilgili kurgusal yapıda olan Cannibal Film’lere benzer. Fakat Mondo Cane birebir kopyalama yapmaz. Bu filmlerin kurgusunu bir kenara bırakarak ve paralel kurgu ile kendisini Pseudo-Documentary kalıbı içine sokar. Bunu yaparken Classroom Scare Film’ler gibi gerçek ve gerçekle harmanlanmış sahte görüntülere ayrıca ses efektlerine de yer verir. Mondo Cane’i kendi döneminde yer alan diğer kombinasyonlardan ayıran en önemli şey gişede gelen başarıdır.

Mondo Cane ve ardından çekilmeye başlayan diğer Mondo filmler gişede başarıya ulaşırlar. Bunlar çok büyük başarılar değildir fakat yapım maliyetlerinin düşüklüğü göz önüne alındığında kar marjları oldukça yüksek yapımlardır. Kar marjının yüksek olması çoğu Mondo filmin seriye dönüşmesine sebep olmuştur. VHS’lerin çıkışı sorasında ise internet ile Mondo’lar çok daha kolay üretilir ve ulaşılabilir olmuştur. Örneğin Youtube bu liste içeriği çoğu filmi ve film içeriği olabilecek görüntüleri barındırmaktadır.

Mondo’lar gösterilemeyen, sansürlenen, tabu görüntüleri gösterdiklerini savunarak kabul görme arayışına girerler. Fakat Mondo filmlerin sinema içerisinde kabul görmeleri için ellerinde çok daha geçerli nitelikleri vardır. Bunlar hareket/görüntünün öne çıkması ve öykünün ikincil hale gelmesi olarak sıralanabilir.

Sinemayı diğer sanat disiplinlerinden ayıran en kritik karakteristik özelliği hareketi gösterebilme, hareket ile anlatabilme kabiliyetleridir. Birçok yönetmen ve düşünürün film ve görüşleri ile bu kabiliyet ön plana çıkartılır, desteklenir. Bu görüş Man with a Movie Camera gibi filmler ile kendisine kalıcı referans noktaları oluşturur. Mondo filmler ise bu görüşün tür bazında, en yaygın ve uzun süreli temsillerinden birisidir.

Aslen sinemaya ait olmayan öyküyü ikincilleştirip, bazen kısmen ortadan kaldırıp görüntüyü birincil hale getirirler. Öykü halen çoğu sinamacı için aşılamayan tabu statüsünde bir yapısal eleman iken Mondolar bu tabuyu 60’larda alt tür olarak yıkmıştır.

Mondolar sinemanın en başındaki gibi sadece görüntü için ve görüntü ile var olma koşullarını tekrardan sağlayan yapımlardır. Geçmişe dönük nostaljik bir başarı gibi görünse de gösterilmeyeni gösterme mottosundan çok daha fazla sinemaya aittir.

Mondo (Shockumentary) Filmler Listesi

Liste Önerileri